ابیات متن «حکایت : درخت علم» و معنی حکایت:

حکایت

درخت علم

• نوع قالب شعری: مثنوی
• شاعر: مولوی
• کتاب:مثنوی معنوی

شیخ خندید و بگفتش ای سلیم                                    این درخت علم باشد ای علیم

شیخ خندید و به او گفت: ای نادان! این درختِ علم و دانش است که تو دنبالش هستی.

نکات دستوری و آرایه ادبی:

سلیم و علیم ß   قافیه (ردیف ندارد)

تعداد جمله ß   5:

• شیخ خندید ß   جمله اول
• بگفتش ß   جمله دوم
• ای سلیم ß   جمله سوم (شبه جمله)
• این درخت علم باشد ß   جمله چهارم
• ای علیم ß   جمله پنجم (شبه جمله)

درخت علم ß   تشبیه (علم مانند درخت است)

سلیم ß   منادا

علیم ß   منادا

تو، به صورت رفته ای، ای بی خبر                                 زان ز شاخ معنی ای، بی بار و بر

تو به ظاهر آن توجّه کردی برای همین به حقیقت و شناخت خدا نمی رسی و از آن بهره ای نداری.

نکات دستوری و آرایه ادبی:

بی خبر و بی بار و بر ß   قافیه (ردیف ندارد)

تعداد جمله ß   4:

• تو، به صورت رفته ای ß   جمله اول
• ای بی خبر ß   جمله دوم (شبه جمله)
• زان ز شاخ معنی ای ß   جمله سوم
• بی بار و بر ß   جمله چهارم (شبه جمله؛ حرف ندا (ای) حذف شده است)

صورت و معنی ß   تضاد

گه درختش نام شد، گاه آفتاب                          گاه بحرش نام شد، گاهی سحاب

علم، نام های مختلفی داشت: گاهی درخت بود، گاهی آفتاب، گاهی دریا و گاهی ابر.

نکات دستوری و آرایه ادبی:

آفتاب و سحاب ß   قافیه (ردیف ندارد)

تعداد جمله ß   4:

• گه درختش نام شد ß   جمله اول
• گاه آفتاب ß   جمله دوم (فعل «شد» حذف شده است)
• گاه بحرش نام شد ß   جمله سوم
• گاهی سحاب ß   جمله چهارم (فعل «شد» حذف شده است)

آن یک کِش صد هزار آثار خاست                                  کمترین آثار او، عمر بقاست

علم از هزاران فایده به وجود آمده است که کمترین نشانه و فایده ی آن می تواند عمر جاودانی باشد.

نکات دستوری و آرایه ادبی:

خاست و بقاست ß   قافیه (ردیف ندارد)

تعداد جمله ß   2:

• آن یک کِش صد هزار آثار خاست:جمله اول
• کمترین آثار او، عمر بقاست:جمله دوم

پیام:

در این درس از یک داستان استفاده شده است که در آن نشان داده شد که انسان ها برای رسیدن به حقیقت (خدا) صورت های ظاهری را باید رها کنند و از راهِ معنویّت به حقیقت برسند؛ یعنی، باید ظاهر را رها کرد و باطن را در نظر گرفت.

مثنوی معنوی:

نام کتابی است که جلال الدّین محمّد بلخی در قرن هفتم سروده است و شامل شش دفتر و بیست و شش هزار بیت است و شامل حکایت هایی جالب و پندآموز است.